فیوز یا کلید محافظ جان چیست و چه کاربردی دارد؟

کلید جریان نشتی که به کلید یا فیوز محافظ جان معروف است، یکی از انواع کلید های محافظت از برق است که به صورت گسترده ای در ساختمان ها مورد استفاده قرار میگیرد. هدف از استفاده این کلید، حفاظت از سیستم و جان افراد است. این نوع از کلید های برق صنعتی به دو دسته کلی از نظر عملکرد تقسیم می شوند. این دو دسته که به تیپ نیز معروف هستند، تیپ های RCCB و RCBO نامیده می شوند.

1. تیپ RCCB: این تیپ که اختصار عبارت Residual Current Circuit Breaker است، وظیفه حفاظت از جان انسان را بر غهده دارد. به صورت دقیق تر، این کلید برای قطع کردن جریان نشتی برق مورد استفاده قرار می گیرد.
2. تیپ RCBO: این تیپ نیز اختصار از عبارت Residual current operated Circuit Breaker with Overcurrent protection می باشد. این کلید حفاظتی علاوه بر محافظت کردن از جریان نشتی، در برابر جریان اضافه بار بهترین عملکرد را از خود نشان می ‌دهد. این تیپ که به محافظ جان ترکیبی نیز معروف است، وظیفه آن علاوه بر محافظت از جان انسان، کنترل و تشخیص اتصال کوتاه و اضافه بار در سیستم را نیز انجام می دهد. در ادامه به نحوه عملکرد آن خواهیم پرداخت.

این نوع از فیوز ها، یکی از ایمن ترین فیوز های حفاظتی هستند که جهت قطع جریان نشتی برق مورد استفاده قرار می گیرند.

نحوه عملکرد کلید محافظ جان

نحوه عملکرد این نوع فیوز، مقایسه اختلاف جریان رفت و برگشت درون سیستم است. زمانی فیوز فعال می شود که اختلاف جریانی را در سیستم تشخیص دهد. این کلید به صورت مستمر انداره جریان ورودی و خروجی هر یک از دستگاه ها را اندازه گیری و مقایسه می کند. اگر اختلافی بین جریان ها وجود داشته باشد، فیوز فعال شده و جریان را بلا فاصله قطع می کند.

از دلایل اختلاف جریان بوجود آمده می تواند به اتصال کوتاه درون سیستم اشاره نمود. این می تواند برخورد پوست انسان با سیم حاوی جریان برق باشد. به این دلیل است که به این نوع محافظ، فیوز محافظ جان میگویند. نکته ای که باید بدانید این است که جریان نشتی درون سیستم به وسیله کلید های مینیاتوری قابل تشخیص نیستند. یکی از دلایل آتش سوزی های درون ساختمان استفاده از آن ها می باشد.

می توان این توضیحات را ساده تر نیز بیان کرد. ورودی فیوز محافظ جان همان فاز و نول است. وقتی فیوز محافظ جان در مدار های ساختمان یا هر محل دیگری قرار می گیرد، می تواند از افراد در برابر برق گرفتگی ناشی از تماس مستقیم و یا تماس غیرمستقیم جلوگیری کند. منظور از تماس مستقیم، حالتی است که فرد مستقیماً با فاز تماس داشته باشد. اما تماس غیر مستقیم به این معنا است که بدنه رسانای تجهیزات برقی، در اثر اتصالی برق دار شده باشد و فرد بدنه برق دار را لمس کند و اصطلاحا او را برق بگیرد. زمان تماس با بدنه برق دار یا خود فاز، جریانی از بدن انسان عبور می کند که به آن جریان نشتی گفته می شود. در همه حالت ها، وظیفه فیوز های محافظ جان قطع سریع جریان و محافظت از جان انسان و مدار است.

فیوز محافظ جان در چه مکان هایی کاربرد دارد؟

با توجه به استاندارد های ایمنی که روز به روز نیز در حال بهبود و گسترش است، نصب این نوع از فیوز های حفاظتی در تمامی مدار های ساختمانی الزامی است. به طور دقیق تر باید گفت که در سه نقطه از هر ساختمان باید این نوع از فیوز های حفاظتی نصب گردند. نصب نکردن فیوز های محافظ جان در این نقاط جان افراد و همچنین ایمنی سیستم و مدار را به خطر می اندازد. اما این نقاط در ساختمان کجا هستند؟

• تابلو های فرمان: یکی از مهم ترین نقاط هر ساختمان که فیوز های محافظ جان باید نصب گردند، تابلو های فرمان یا همان تابلو های برق ساختمان هستند. نصب این فیوز ها، خطراتی مانند اتصال کوتاه و همچنین اضافه بار را از بین می برد و از سیستم و جان افراد محافظت می کند.
• پریز های برق: پریز های برق و تمامی سوئیچ های برق، باید به این نوع از محافظ ها متصل باشند. یکی از اصلی ترین دلایل آن، بالا بودن احتمال برق گرفتگی در این نقاط است. با توجه به در دسترس بودن پریز ها و سوئیچ ها، خطر برق گرفتگی نیز در آن بالا است. به همین دلیل طبق استاندارد های تعریف شده، باید این نقاط به فیوز های محافظ جان متصل باشند.
• نقاط مرطوب: سرویس بهداشتی، حمام و هر نقطه ای از ساختمان که در آن رطوبت موجود دارد، باید به فیوز های محافظ جان مجهز باشند. دلیل آن نیز احتمال برق گرفتگی است. همه ما می دانیم که رطوبت، انتقال دهنده خوب الکتریسیته است. بنا بر این در این نقاط درضد احتمال برق گرفتگی نیز بالا است. پس در هر نقطه ای از ساختمان که رطوبت وجود داشته باشد، باید طبق استاندارد ها، آن محل را به فیوز های محافظ جان مجهز نمود.

جمع بندی

به صورت کلی، یکی از عوامل اصلی به وجود آمدن خسارت های مالی، صدمات و تلفات جانی که به صورت عمده ای در منازل مسکونی، مراکز اداری و تجاری و همچنین مجتمع های صنعتی وجود دارند، عدم رعایت مسائل ایمنی در استفاده از انرژی برق و استفاده نادرست از تجهیزات الکتریکی می باشد. به منظور حفاظت از جان افراد در مقابل خطر برق گرفتگی و جلوگیری از خطرات جریان نشتی، از کلیدهای حفاظت از خطر برق گرفتگی یا محافظ جان استفاده می شود.

اساس کار محافظ جان، مقایسه جریان ورودی و خروجی کلید است. اگر در جریان های ورودی و خروجی هر سیستم اختلافی ایجاد شود، به این معنی است که نشتی جریان وجود دارد. با تشخیص جریان نشتی کلید محافظ جان عمل می کند و مدار قطع می شود. در انتها باید گفت که این کلید ها اتوماتیک نیستند و پس از فعال شدن، باید به صورت دستی مجددا فعال شوند. دلیل آن نیز احتمال وجود مشکل در سیستم است. پس مهم است قبل از فعال کردن مجدد آن، دلیل آن را متوجه شوید و پس از اطمینان کامل آن را فعال نمایید.